درباره آب دهان و مصالح آن بیندیش. خدای جل و علا چنان تدبیر نمود که این آب همواره به سوی دهان سرازیر باشد تا کام و گلو را تر نگاه دارد و خشک نشوند. اگر این جایها نامرطوب بمانند هر آینه آدمی را هلاک می شود؛ زیرا آبی در دهان نمی ماند که انسان با آن آب، غذای خشک را نرم گرداند و فرو برد (بسیاری دیده شده که غذایی خشک آدمی را هلاک کرده است) بدان که این رطوبت در حکم مرکب راهوار غذاست (و آن را به معده می رساند) نیز این تری به صفرا (و یا سوداء) می رسد و این کاملا به سود انسان است و اگر صفرا خشک شود آدمی در هلاک می افتد.
فرایند گوارش در دهان آغاز می شود. عمل دندان ها و زبان در طول جویدن، غذا را برای بلع به قطعات نرم و کوچکتر تبدیل می کند و از طرفی مواد موجود در بزاق، کربوهیدارت های موجود در غذا را تجزیه می کنند.
بزاق توسط غدد موجود در دهان ترشح مى‌شود و حاوى موادى است که به تجزیه غذا کمک مى‌کند. این ماده آنزیم نام دارد. در طول دستگاه گوارش آنزیمهاى گوناگونى وجود دارد که هر کدام بخش ویژه اى از غذا را خرد مى‌کنند. آنزیم موجود در بزاق، نشاسته موجود در سیب زمینى، نان و شیرینى را به قند ساده تبدیل مى‌کند چنانچه یک تکه نان را بجوید پس از مدت کوتاهى بر اثر عمل آنزیم مزه شیرینى احساس مى‌شود. پس از آنکه غذا جویده شد و با بزاق مخلوط گردید، فرو برده مى‌شود بزاق به عنوان یک نرم کننده غذا براى گذشتن از لوله‌اى که به معده منتهى مى‌شود نیز کمک مى‌کند. عمل بزاق در این قسمت مانند روغن در موتور اتومبیل است که به روانى حرکت آن کمک مى‌کند.
بزاق مایع شفافی است که توسط چندین غده در دهان ساخته می شود. بزاق بخش
مهمی از یک بدن سالم است. بخش عمده ای از آن از آب ساخته شده است. اما بزاق
حاوی مواد مهمی نیز هست که بدن برای هضم غذا به آن نیاز دارد و از دندان
های فرد محافظت می کند.
بزاق برای بدن مهم است زیرا:
- دهان را مرطوب نگه می دارد
- کمک به جویدن، چشیدن و بلعیدن به فرد
- با باکتری های دهان مبارزه می کند
- از تنفس بد بو پیشگیری می کند.
- دارای پروتئین و مواد معدنی است
- از مینای دندان محافظت می کند
- جلوگیری از بروز پوسیدگی دندان و بیماری های لثه
- نگه داشتن پروتز دندان مصنوعی
- پزاق دهان حاوی آنزیم آمیلاز است که موجب تجزیه مواد نشاسته ای می شود
|
سه جفت غده‌ی بزاقی به حفره‌ی دهانی باز می‌شوند: غدد زیر زبانی، غدد زیر آرواره‌ای و غدد بناگوشی. |
|
بزاق
از آب و پروتئین هایی به نام موسین تشکیل شده‌است. علاوه بر آن، آنزیم
گوارشی آمیلاز نیز در بزاق وجود دارد. این آنزیم گوارش کربوهیدرات‌ها را
آغاز می‌کند. سایر آنزیم‌ها آثار ضد باکتریایی دارند و بهداشت دهان را حفظ
می‌کنند. مهم ترین این آنزیم‌ها، لیزوزیم است. نقش مهم و اولیه‌ی بزاق
آماده‌سازی غذا برای بلع است. بزاق
حفره‌ی دهان را مرطوب می‌کند و غذا را نرم و خمیری می‌کند. به دلیل این که
اندام‌های چشایی روی زبان فقط نسبت به مواد مایع واکنش می‌دهند، فقط زمانی
که غذا با بزاق مخلوط شود می‌توانیم مزه‌ی آن را تشخیص دهیم. ترکیب بزاق
بستگی به ترکیب غذا دارد. غذاهای جامد نسبت به غذاهای مایع باعث ترشح بزاق
بیش تری می‌شوند. تنظیم ترشح بزاق تحت کنترل بخش خودکار دستگاه عصبی است.
مقادیر کم بزاق در تمامی ساعات شبانه‌روز ترشح می‌شود. تحریکات خاص
می‌توانند تولید بزاق را کم یا زیاد کنند.
مکان،
اندازه و ساختار متفاوت غدد بزاقی باعث ترشح بزاق با ترکیبات مختلف
می‌شود. غده بزاقی بناگوشی، نزدیک گوش و روی ماهیچه‌ی جونده است. غده‌ی
بناگوشی حدود ٣٠ ـ ٢٠ گرم وزن دارد، نرم است و از روی صورت احساس نمی شود.
وقتی این غده دچار التهاب شود، متورم و سفت می‌گردد. از میان بیماری‌هایی
که غدد بناگوشی را دچار التهاب می‌کنند، اوریون از همه شناخته شده تر است.
اوریون یک بیماری ویروسی است. مجرای غده‌ی بناگوشی در مقابل دومین دندان
آسیای کوچک بالایی در حفره‌ی دهانی باز می‌شود. حرکات جویدن ترشح بزاق از
غده بناگوشی را سریع تر می‌کند. گرچه غده‌ی بناگوشی بزرگ ترین غدد بزاقی
است، ولی حدود یک چهارم بزاق روزانه را ترشح می‌کند.
غده‌ی
زیر آرواره‌ای در کف دهان و در درون استخوان آرواره‌ی پایینی زیر
دندان‌های آسیا قرار دارد. وزن این غده حدود ١٥ ـ ١٠ گرم است. مجرای آن در
انتهای فرنوم باز می‌شود.
غده زیرزبانی، در کف دهان نیز غدد زیر زبانی با وزنی معادل ٥ گرم قرار دارد. بزاق این غده موکوس بیش تری دارد. ( برگرفته از سایت جستار http://jostar.ir/)
- ۹۶/۱۰/۰۵